یکی از نیازهای اساسی انسان، شاد زیستن است، زیرا انسان متعادل، خود و جامعه خود را در پرتو آن می سازد؛ از این رو همه به دنبال شادی اند. قطعاً اسلام که دینی فطری و تأمین کننده صلاح دنیا و آخرت انسان است، مخالف شادی نیست، بلکه حامی و پشتیبان آن نیز می باشد. از نگاه دین، شادی پسندیده آن است که جهت گیری الهی داشته باشد و یا مقدمه ای برای انجام وظایف شرعی باشد، چون طبق نظام ارزشی اسلام، مطلوب واقعی، تقرب به خداست و همه حرکات و سکنات و افعال انسان باید در راستای آن انجام گیرد تا تکامل حاصل گردد.
شاد در لغت، به معنای خشنود، خوش حال، خوش وقت، بی غم، خوش و خرم زیستن، زندگی کردن، و زندگانیکردن، و شادی به معنای شادمانی، خوش حالی، و خوش دلی آمده است. علم روان شناسی تعریف های مختلفیاز نشاط ارائه کرده است، اما به طور اجمال می توان گفت: یکی از جنبه های هیجان، شادی است که با واژههایی چون: سرور، نشاط و خوش حالی هم معناست. در این جا به چند تعریف از شادی اشاره می کنیم: «شادی، احساس مثبتی است که از حس و پیروزی به دست می آید. شادی، عبارت است از مجموع لذتها منهای دردها. شادی، ترکیبی از عاطفه مثبت بالا و عاطفه منفی پایین است.»
شادکامی و نشاط، حالتی است که از آن به سرزندگی و آمادگی برای پیشرفت یاد می شود. استاد مطهری در اینباره می گوید: «سرور، حالت خوش و لذت بخشی است که از علم و اطلاع به این که یکی از هدف ها وآرزوها انجام یافته یا انجام خواهد یافت، به انسان دست می دهد. و غم و اندوه، حالت ناگوار و دردناکی است که از اطلاع بر انجام نشدن یکی از هدف ها و آرزوها به انسان دست می دهد.»
در نگاه قرآنی، مراحل متعالی و برتری از کمال وجود دارد ، این مراتب از کمال با بهجت و سروری نامتناهی و بیکران همراه است ، از طرفی انسان نیز موجودی است که شایسته این شادی و رضایت و خشنودی میباشد، لذا انسان سعید که سرور و شادی همیشگی و مستمر دارد هرگز به شادی مقطعی و گذرا دلخوش نبوده و بسنده نمیکند. مشخصه شادی مستمر و سعادت حقیقی این است که دائمی بوده و برای آن کرانه ای نمیتوان تصور کرد ، حال آن که شادیهای گذرا ، محدود به یک مقطع بوده حضوری غیردائم و لحظه ای داشته و بعضاً به حالت مقابل خود، یعنی غم واندوه مبدل میگردد. مطابق تعابیر دینی جایگاه شادیهای طبیعی و دنیوی که با لذات مادی و محسوس همراهند در زندگی مادی است وجایگاه شادیهای معنوی و اخروی دربهشت های مختلفی است که درطول یکدیگرقرارداشته وبرترین آنها درعالیترین بهشت ما یعنی جنت رضوان الهی، همان بهشتی که خداوند سبحان در آن حضور داشته و زیبایی وجمال خود را در آن آشکار ساخته است، جای دارد. قرآن کریم ، در مورد شادی که احساسی ضروری برای انسانها محسوب میشود مطالب بسیاری بیان نموده است. تعابیر این کتاب مقدس با شادیهای دنیوی مخالف نیست، بلکه مهم نوع شادی است ، شادیهایی که لطمه به دیگران میزند ویا دارای قبح اخلاقی و مذهبی میباشد و درتضییع حقوق خداوند ، خود فرد و سایرافراد نقش دارد ، در نظر قرآن کریم نکوهیده و دارای عذاب اخروی میباشد . اما شادی برای تفریح در صورتی که قبح اخلاقی نداشته باشد در نظر قرآن کریم اشکالی ندارد. گشت و گذار درطبیعت و مشاهده نعمتهای زیبای خداوند موجب شادی وآرامش درونی میشود وانسان را ازحالت غم و افسردگی رها میسازد که علاوه بر درک تجربی، این مطلب در بسیاری از آیات قرآن بیان شده است .
دانش آموزان مهم ترین رکن نظام آموزش و پرورش هر کشوری محسوب می شوند. شاد زیستن برای کودک به همان اندازه مهم است که تغدیه خوب، محبت کردن و حفاظت از او اهمیت دارد، زیرا سلامت روحی و روانی و فیزیکی و جسمانی او را تامین می کند. عواملی که می تواند این سرمایه ملی را برای رشد بهینه و کیفی آماده سازد، مهارت های رفتاری است که در محیط آموخته می شود نه فقط محفوظات علمی. نشاط و شادابی در مدرسه باعث رشد و تکامل همه ابعاد وجودی یک دانش آموز در بعد جسمانی، شناختی، عاطفی، اخلاقی و معنوی میشود. چنانچه یک بعد از این ابعاد دچار صدمه شود و یا مورد غفلت و فراموشی قرار گیرد، دانش آموز به توانایی ها و شایستگی های کامل دست نخواهد یافت. با توجه به اینکه ايجاد نشاط و شادابي يکي از مؤثرترين راه ها براي افزايش بهداشت رواني در جامعه است، مدرسه بعنوان يک نهاد مي تواند با بوجود آوردن زمينه ها و برنامه هايي باعث هر چه شاداب کردن جامعه شود. اگر در مدرسه شوق زندگي کردن بوجود آيد خود به خود اثرگذار بر جامعه خواهد بود. انسان هاي شاد زندگي خود را تحت کنترل دارند، مسئوليت پذيرند، هدفمند هستند، ديد مثبت به زندگي دارند، آينده نگر و اميدوارند و در مقابل مشکلات و سختي ها از پاي نمي نشينند. برای دست یابی به تحقق آرمان های مربوط به شاداب سازی مدارس باید تحولات جدی در نگرش مدیران و مسئولان نظام آموزش و پرورش ایجاد نمود. در واقع شاداب سازی مدارس را باید در ابعاد ظاهری و ابعاد معنوی جستجو کرد.
- خانواده :شادی و نشاط یکی از ضرورت هایی است که میتواند به پویایی و سرزندگی جامعه منجر شده و با ایجاد خلاقیت و انگیزه در میان افراد به پیشرفت جامعه کمک رساند.اولين نهادي است كه انسان در آن رشد مي كند و تأثير مستقيم بر اعمال و رفتارها و نگرش ها و طرز تلقي هاي فرزندان دارد. برخي خانواده ها عموماً دنيا را مكاني قابل اعتماد، منظم، پيش بيني پذير، قابل مهار مي بينند. آن ها خود را با كفايت مي شمارند، ساير خانواده ها اطراف خود را محيطي خطرناك، نااستوار و متزلزل، غيرقابل پيش بيني مي انگارند كه خطر بالقوه در آن وجود دارد. بنابراين ديدگاه خانواده و رفتار اعضاي خانواده بر كودكان تأثير فراوان دارد.
– مدرسه شاد و با روح :مدرسه نیز خود از یک روح سرشار برخوردار است،این موضوع به ندرت مورد تایید قرار می گیرد،و در عوض مدرسه به صورت یک ماشین و یا یک کارخانه شناخته شده است.در مدرسه می توان دانه جست وجو گری و پرسش را در زمین فکر و اندیشه نسل کوچک و کم سال کاشت تا این دانه رشد کند،همراه او بزرگ شودوزندگی بزرگسالی او را از زود باوریها،ساده اندیشی ها،بی دقتی ها، تقلیدها ،پیروی هاو باری به هر جهت گذراندن ها نجات دهد.درعوض او را انسانی متفکر،منطقی،فکور،اندیشمند،علت جو ،هدفدار،خواهان حقیقت بار آورد.هیچ نسخه ای برای توسعه و پرورش مقدس و یا یک مدرسه شاد و با روح و سرزنده وجود ندارد به هر حال ما میتوانیم شرایطی را به وجود آوریم تا اجازه پرورش روح را بدهد و ایجاد نشاط نماید.روشهایی برای فعال کردن مدرسه و کلاس ارائه میشود امید است که این روشها باعث شود شوق و انگیزه ی بیشتری در دانش آموزان بوجود آیدو نشاط بیشتری احساس شود.مدرسه موقعيتي فراهم مي كند تا دانش آموزان بتوانند فارغ از دغدغه هاي بزرگ سالانه، زندگي را بازي و تمرين كنند و كم كم آماده شوند تا در زمين واقعي زندگي به اجرا درآورند.داشتن مدارسی شاد و مفرح نیازمند هزینههای سنگین نبوده و انجام اقدامهای لازم در راستای موارد فوق با درایت و مدیریت صحیح با حداقل بودجه و امکانات انجام شدنی است. میتوان به اشکال مختلف شادابی و طراوت را به کودکان و نوجوانان این مرز و بوم هدیه داد تا در نهایت جامعهای شادتر، سرزندهتر و خلاقتر داشته باشیم. کودکان امروز حاملان برنامههای توسعه در آینده هستند. هزینههایی که برای آنها متحمل میشویم، به منزله سرمایهگذاریهای بلندمدتی است که در آینده به بار خواهد نشست.
دانشآموزان مهمترین رکن نظام آموزش و پرورش هر کشوری محسوب میشوند.
عواملی که میتواند این سرمایه ملی را برای رشد بهینه و کیفی آماده سازد، مهارتهای رفتاری است که در محیط آموخته میشود نه فقط محفوظات علمی.
مدارس تامینکننده نیروی کیفی جامعهاند و نه فقط تامینکننده کمیتی از خیل عظیم نیروی انسانی که بهعنوان تحصیل کرده روانه جامعه میشوند. پس شناسایی و ایجاد زمینه برای رشد خصایل ممتاز بشری، اولین دغدغه دست اندرکاران تعلیم و تربیت در کلیه فعالیتهای علمی یا فرهنگی است که باید با تمام وجود خود را وقف ایفای این وظیفه سنگین کنند.
نشاط و شادابی در مدرسه باعث رشد و تکامل همه ابعاد وجودی یک دانشآموز در بعد جسمانی، شناختی، عاطفی، اخلاقی و معنوی میشود. چنانچه یک بعد از این ابعاد دچار صدمه شود و یا مورد غفلت و فراموشی قرار گیرد، دانشآموز به تواناییها و شایستگیهای کامل دست نخواهد یافت.
این وظیفه مسئولین تعلیم و تربیت است که شرایطی را فراهم آورند تا تمام نیازهای او تامین شود.
شاد زیستن برای کودک به همان اندازه مهم است که تغدیه خوب، محبت کردن و حفاظت از او اهمیت دارد، زیرا سلامت روحی و روانی و فیزیکی و جسمانی او را تامین میکند.
نرخ شادی و خنده در مدارس ما بسیار پایین است. میزان شیوع خنده و توسعه فضای فرح بخش در آموزشگاهها مورد بیمهری قرار گرفته است.
در جامعه و مدرسه فاقد شادی، سخنگفتن از شادی قدری مشکل خواهد بود. یکی از مشکلات هر جامعه غفلت از شادی و نشاط و در نتیجه افزایش بیماریهای مختلف روانی از قبیل اضطراب و افسردگی است. با شادی و نشاط زندگی معنا پیدا میکند و در پرتو آن دانشآموزان خصوصاً در دوران نوجوانی و جوانی میتوانند خود را ساخته و قلههای سلوک و پلههای ترقی را چالاکانه بپیمایند. جامعه زنده و پویا جامعهای است که عناصر شادیآفرین در آن فراوان باشد.
در گذشته بهنظر میرسید که وظیفه آموزش و پرورش تولید عدهای فارغ التحصیل است که فقط بتوانند امرار معاش کنند اما چنین مینماید که در قرن جدید نظامهای آموزش و پرورش این مرحله را پشت سر گذاشته و سرلوحه تعلیم و تربیت در یک جمله خلاصه شده است؛ « شوق زندگی کردن را به دانشآموزان بیاموزیم». پس باید معتقد باشیم که درحقیقت رشد پایدار ما در گرو شادی پایدار است.
در بند ۱۲ آیین نامه اجرایی مدارس مصوب ۱۳۷۹ شورایعالی آموزش و پرورش در تبیین وظایف مدیران مدارس چنین آمده است:
یکی از وظایف مدیران مدارس فراهم کردن شرایط لازم برای جلوگیری از خستگی مفرط دانشآموزان از طریق:
۱) نظارت مستقیم بر فعالیتهای آموزشی و پرورشی مدرسه
۲) نشاط آور ساختن محیط مدرسه و استفاده از روشهای مناسب تشویق
« معلمین میبایست توان خوشایند کردن، سالمتر کردن و بارورتر کردن محیطهای آموزشی را کسب کنند». پس باید بکوشیم تا عشق، جرأت، ایمان، امید و اعتماد، اعتدال در کارها و نشاط و پویایی در کار و رفتار و را در خویشتن، همکاران، خانوادهها و کودکان و نوجوانان گسترش دهیم و با هم شادی و سلامت به ارمغان آوریم و برای سعادت بشر تلاش کنیم و این شعار حیات بخش را سر دهیم که؛
نوبت کهنه ان درگذشت
نو انیم و این بازار ماست.
مدارس و محیط های آموزشی كه به نوعی خانه دوم برای فرزندان ما به شمار می آیند، نیازمند فضایی شاد و نشاط آفرینند؛ فضایی كه در كنار ایجاد علاقه مندی بیشتر دانش آموزان به محیط آموزشی، بستر بروز خلاقیت ها خواهد شد.در شرایطی که بیشتر خانههای شهری تبدیل به آپارتمانهای کوچک و به دور از فضاهای بازی شده است، حداقل کاری که میتوان برای تامین بهداشت جسمی و روحی كودكان و نوجوانان داشته باشیم، ایجاد فضای شادیبخش در مدرسه است.دانشآموزان چندین ساعت از روز را در مدرسه میگذرانند و اگر فضاسازی مناسبی در مدارس انجام شود، به شاد زیستن فرزندان خود کمک کردهایم.
شاداب سازی مدارس را باید در ابعاد ظاهری و ابعاد معنوی جست و جو کرد. همچنین برای دستیابی به تحقق آرمانهای مربوط به شاداب سازی مدارس باید تحولی جدی در نگرش مدیران و مسئولان نظام آموزش و پرورش ایجاد شود.براى این که سلامت جسمانى و روانى کودکان، دانشآموزان، اطرافیان و خودمان حفظ شود، باید سعى کنیم با شناسایى عوامل مؤثر بر شادى، موجبات تقویت عوامل مثبت و تقلیل عوامل منفى مؤثر بر شادى را فراهم کنیم.
از آن جا که شادى بزرگترها عامل مؤثر در شادى و نشاط کودکان است و اولیا و مربیان غمگین نمى توانند فرزندان و دانشآموزانى شاد تربیت کنند، با ارائه نظام اعتقادى درست براى دستیابى به شادى، مى توان به افزایش شادى در میان افراد جامعه کمک کرد. به این ترتیب مردم مى توانند تغییرى مثبت در زندگى خود به وجود آورند، احساس پیشرفت و لذت در زندگى داشته باشند و به شادى دائمى دست یابند و فقط در این صورت است که مى توانند شادى را در وجود فرزندانشان نیز پرورش دهند.
سیراب نشدن فرزندان از محبت و عاطفه کافی، بی تعادلی روحی و روانی را بهدنبال دارد. ناآشنایی خانوادهها با روشهای مؤثر تعلیم و تربیت را میتوان با آموزش احساس مسئولیت در برابر خود، خانواده، واقع بینی همراه با نگرش مثبت، تقویت روحیه همکاری و کار گروهی، آموزش مهارتهای زندگی، تقویت مهارت ادراکی و. به کمک تمامی دستاندرکاران محیط آموزش تا حدود زیادی حل کرد تا در نهایت محیطی شاداب و البته قانونمند ایجاد شود و فرزندانی مفید، هدفمند و کاربردی پرورش یابند.
مدارس، تامینکننده نیروی کیفی جامعهاند، نه فقط تامینکننده تعداد زیادی نیروی انسانی که بهعنوان تحصیل کرده، روانه جامعه میشوند. پس شناسایی و ایجاد زمینه برای رشد خصایل ممتاز بشری، اولین دغدغه دستاندرکاران تعلیم و تربیت در فعالیتهای علمی یا فرهنگی است که باید با تمام وجود، خود را وقف ایفای این وظیفه سنگین کنند.
نشاط و شادابی در مدرسه باعث رشد و تکامل همه ابعاد وجودی یک دانشآموز در بعد جسمانی، شناختی، عاطفی، اخلاقی و معنوی میشود. چنانچه یک بعد از این ابعاد دچار صدمه شود، یا مورد غفلت قرار گیرد، دانشآموز به تواناییها و شایستگیهای کامل دست نخواهد یافت.
شاد زیستن برای کودک به همان اندازه مهم است که تغدیه خوب، محبت کردن و حفاظت از او اهمیت دارد. زیرا سلامت روحی، روانی و جسمانی او را تامین میکند.
میزان شادی و خنده در مدارس ما بسیار پایین است. در مدرسه خالی از شادی، سخنگفتن از شادی قدری مشکل خواهد بود. یکی از مشکلات هر جامعه، غفلت از شادی و نشاط و در نتیجه افزایش بیماریهای مختلف روانی از قبیل اضطراب و افسردگی است. زندگی با شادی و نشاط معنا پیدا میکند و در پرتو آن دانشآموزان به ویژه در دوران نوجوانی و جوانی میتوانند پلههای ترقی را بپیمایند. جامعه زنده و پویا جامعهای است که عناصر شادیآفرین در آن فراوان باشد.
در گذشته بهنظر میرسید که وظیفه آموزش و پرورش، تولید عدهای فارغ التحصیل است که فقط بتوانند امرار معاش کنند، اما چنین مینماید که در قرن جدید نظامهای آموزش و پرورش این مرحله را پشت سر گذاشتهاند و سرلوحه تعلیم و تربیت در یک جمله خلاصه شده است: «شوق زندگی کردن را به دانشآموزان بیاموزیم». پس باید معتقد باشیم که درحقیقت رشد پایدار ما در گرو شادی پایدار است.
در آموزش و پرورش مدرن، افزون بر مهارتهای خواندن، حساب کردن و نوشتن، نیازهای جدیدی در قالب کسب مهارت زیستن و حل مسأله و چگونگی رویارویی با چالشهای هزاره سوم مطرح شده است. هرگونه ارتباط و تعلیمی که بدون روح تحرک، پویایی و شادی باشد، به شکست منتهی میشود.
- استفاده از روش هاي مناسب تشويق و تنبيه
-ترغيب دانش آموزان به فعاليت هاي گروهي
- استفاده از روش گردش علمي و نمايشنامه اي
- اختصاص بخشي از کلاس به گفتن لطيفه
- استفاده از موسيقي سر کلاس درس در موقعيت مناسب
- خواندن قصه ها وداستان هاي جالب و دوست داشتني براي دانش آموزان درکلاس درس انشاء،دینی،ادبیات و.
برای بهره گیری مناسب از شرایط و امکانات برای ظهور استعدادها و خلاقیت های نوجوانان باید تحولات جدی در نگرش مدیران و مسوولان نظام آموزش و پرورش ایجاد کرد چرا که در تعریف مدیریت به عنوان یک رشته علمی «فرایند به کارگیری موثر و کارآمد منابع مادی و انسانی در برنامه ریزی و سازماندهی - بسیج منابع و امکانات و هدایت و کنترل است برای دستیابی به اهداف سازمانی و براساس نظام ارزشی مورد قبول صورت می گیرد.»مدیر وظیفه دارد با هماهنگی و اتخاذ تصمیمات پیش برنده ای که براساس مقررات و اصول پذیرفته شده در نظام ارزش ها شکل می پذیرد حیات مادی و معنوی سازمان و افرادش را تدارک ببیند و یک مدیر آموزشی مسوولیتی بس اساسی تر و مهم تر بر عهده دارد، چرا که با روح و روان و جسم کودک و نوجوان سر وکار دارد و بالندگی جامعه و جوانان امروز و سرافرازی و اقتدار فردای آنان به حرف و شعار تنها پیش نمی رود. برخورداری از نسلی جوان و کارآمد و اصرار در به کارگیری مناسب جوانان در چرخه کار و فعالیت های جامعه و پذیرش مسوولیت از سوی آنان در فردایی نه چندان دور می تواند بسیار کارساز و اثربخش باشد. واضح است که انجام چنان ماموریت مهم به آسانی محقق نمی شود و رشد تعالی آنان به تصادف حاصل نمی شود. باید نوجوانان و جوانان را به خوبی بشناسیم و از جامعه و شرایط دیروز و امروز و فردای آنان درک درستی داشته باشیم، راه ها و روش های مناسب علمی و پیش برنده برای مجهز نمودن آنان به تربیت دانایی و توانایی و مهارت یابی را فرا بگیریم.
شکوفایی خلاقیت و موفقیت تحصیلی در دانش آموزان در تمامی مقاطع تحصیلی از موضوعات مهمی است که تحت تأثیر عوامل مختلفی قرار داردو قطعا نشاط و شادکامی باعث میشود ذهن انسان پویا، زبانش گویا وخلاقیت و استعدادش شکوفا گردد. در مدارس پویا، امید به زندگی، موفقیت و کنجکاوی، شادی و طراوت تحصیلی، برانگیزنده و تحقق دهنده استعدادها و نیازهای فطری و مقتضیات آتی دانش آموزان است. در گذشته هدف آموزش و پرورش تربیت عدهای فارغالتحصیل بوده که فقط بتوانند امرارمعاش کنند. ولی در قرن جدید آموزش و پرورش به این نتیجه رسیده است که سرلوحهی تعلیم و تربیت در یک جمله خلاصه شده است: «شوق زندگی کردن را به دانش آموزان بیاموزیم». در حقیقت رشد پایدار ما در گرو شادی پایدار است از طرفی نباید از تأثیر شادی و نشاط بر یادگیری دانش آموزان غافل شد، بنابراین لازم و ضروری است که این شادی در مدارس ایجاد و مدیریت شود. این را نباید فراموش کرد که جامعهی علمی زنده و پویا، جامعهای است که عوامل شادی در آن فراوان باشد و در برنامهریزیهای آموزشی نظامهای مختلف آن، راهکارهایی جهت شادابی و نشاط دانشآموزان طراحی و تنظیم گردد.
به نظر میرسد ،برای بشر داشتن نشاط و روحیه شاد مهمترازغذاوخواب است.بچه هایی که فقر نشاط دارند یاد نخواهند گرفت.آیا ملاحظه کرده اید که انسان با چه شور و عشقی به دست ساخته خود مینگرد؟
خداوند نیز هنگامی که بشررا آفرید با عشق از روح خود در آن دمید و فرمود: "فتبارک ا.احسن الخالقین" این یکی دیگر از روشهایی است که برای فعال کردن کلاس ارائه میشود،تلاشی که دانش آموزان برای خلق کارهای جدید و متفاوت از دیگران به کار میبرند احساس توانمندی را به آنها القا میکند و از این راه به خودباوری و شکوفایی میرسند.در واقع،معلم زمینه سازی میکند ودانش آموزان اندیشه ورزی و سپس اندیشه خود را به صورت کار عملی متجلی میکنند و به کمک این روشها کارآیی معلمان برای تفهیم مطالب درسی بیشتر میشود.امروزه،وظیفه معلمهای عزیز ایجاد انگیزه یادگیری و تسهیل یادگیری است و بطور کلی یادگیری پدیده ای است که خود شخص بایدانجام دهد که همین عامل باعث رشد وشکوفایی و خلاقیت وایجادانگیزه وشور ونشاط در روحیه دانش آموزان خواهد شد.
د)رعایت بهداشت:
تمیز بودن محیط مدرسه، کلاس ها، راهرو و سالن ، بوفه مدارس و در کل بهداشت فردی و اجتماعی،
یکی از نیازهای اساسی انسان، شاد زیستن است، زیرا انسان متعادل، خود و جامعه خود را در پرتو آن می سازد؛ از این رو همه به دنبال شادی اند. قطعاً اسلام که دینی فطری و تأمین کننده صلاح دنیا و آخرت انسان است، مخالف شادی نیست، بلکه حامی و پشتیبان آن نیز می باشد. از نگاه دین، شادی پسندیده آن است که جهت گیری الهی داشته باشد و یا مقدمه ای برای انجام وظایف شرعی باشد، چون طبق نظام ارزشی اسلام، مطلوب واقعی، تقرب به خداست و همه حرکات و سکنات و افعال انسان باید در راستای آن انجام گیرد تا تکامل حاصل گردد.
شاد در لغت، به معنای خشنود، خوش حال، خوش وقت، بی غم، خوش و خرم زیستن، زندگی کردن، و زندگانیکردن، و شادی به معنای شادمانی، خوش حالی، و خوش دلی آمده است. علم روان شناسی تعریف های مختلفیاز نشاط ارائه کرده است، اما به طور اجمال می توان گفت: یکی از جنبه های هیجان، شادی است که با واژههایی چون: سرور، نشاط و خوش حالی هم معناست. در این جا به چند تعریف از شادی اشاره می کنیم: «شادی، احساس مثبتی است که از حس و پیروزی به دست می آید. شادی، عبارت است از مجموع لذتها منهای دردها. شادی، ترکیبی از عاطفه مثبت بالا و عاطفه منفی پایین است.»
شادکامی و نشاط، حالتی است که از آن به سرزندگی و آمادگی برای پیشرفت یاد می شود. استاد مطهری در اینباره می گوید: «سرور، حالت خوش و لذت بخشی است که از علم و اطلاع به این که یکی از هدف ها وآرزوها انجام یافته یا انجام خواهد یافت، به انسان دست می دهد. و غم و اندوه، حالت ناگوار و دردناکی است که از اطلاع بر انجام نشدن یکی از هدف ها و آرزوها به انسان دست می دهد.»
در نگاه قرآنی، مراحل متعالی و برتری از کمال وجود دارد ، این مراتب از کمال با بهجت و سروری نامتناهی و بیکران همراه است ، از طرفی انسان نیز موجودی است که شایسته این شادی و رضایت و خشنودی میباشد، لذا انسان سعید که سرور و شادی همیشگی و مستمر دارد هرگز به شادی مقطعی و گذرا دلخوش نبوده و بسنده نمیکند. مشخصه شادی مستمر و سعادت حقیقی این است که دائمی بوده و برای آن کرانه ای نمیتوان تصور کرد ، حال آن که شادیهای گذرا ، محدود به یک مقطع بوده حضوری غیردائم و لحظه ای داشته و بعضاً به حالت مقابل خود، یعنی غم واندوه مبدل میگردد. مطابق تعابیر دینی جایگاه شادیهای طبیعی و دنیوی که با لذات مادی و محسوس همراهند در زندگی مادی است وجایگاه شادیهای معنوی و اخروی دربهشت های مختلفی است که درطول یکدیگرقرارداشته وبرترین آنها درعالیترین بهشت ما یعنی جنت رضوان الهی، همان بهشتی که خداوند سبحان در آن حضور داشته و زیبایی وجمال خود را در آن آشکار ساخته است، جای دارد. قرآن کریم ، در مورد شادی که احساسی ضروری برای انسانها محسوب میشود مطالب بسیاری بیان نموده است. تعابیر این کتاب مقدس با شادیهای دنیوی مخالف نیست، بلکه مهم نوع شادی است ، شادیهایی که لطمه به دیگران میزند ویا دارای قبح اخلاقی و مذهبی میباشد و درتضییع حقوق خداوند ، خود فرد و سایرافراد نقش دارد ، در نظر قرآن کریم نکوهیده و دارای عذاب اخروی میباشد . اما شادی برای تفریح در صورتی که قبح اخلاقی نداشته باشد در نظر قرآن کریم اشکالی ندارد. گشت و گذار درطبیعت و مشاهده نعمتهای زیبای خداوند موجب شادی وآرامش درونی میشود وانسان را ازحالت غم و افسردگی رها میسازد که علاوه بر درک تجربی، این مطلب در بسیاری از آیات قرآن بیان شده است .
دانش آموزان مهم ترین رکن نظام آموزش و پرورش هر کشوری محسوب می شوند. شاد زیستن برای کودک به همان اندازه مهم است که تغدیه خوب، محبت کردن و حفاظت از او اهمیت دارد، زیرا سلامت روحی و روانی و فیزیکی و جسمانی او را تامین می کند. عواملی که می تواند این سرمایه ملی را برای رشد بهینه و کیفی آماده سازد، مهارت های رفتاری است که در محیط آموخته می شود نه فقط محفوظات علمی. نشاط و شادابی در مدرسه باعث رشد و تکامل همه ابعاد وجودی یک دانش آموز در بعد جسمانی، شناختی، عاطفی، اخلاقی و معنوی میشود. چنانچه یک بعد از این ابعاد دچار صدمه شود و یا مورد غفلت و فراموشی قرار گیرد، دانش آموز به توانایی ها و شایستگی های کامل دست نخواهد یافت. با توجه به اینکه ايجاد نشاط و شادابي يکي از مؤثرترين راه ها براي افزايش بهداشت رواني در جامعه است، مدرسه بعنوان يک نهاد مي تواند با بوجود آوردن زمينه ها و برنامه هايي باعث هر چه شاداب کردن جامعه شود. اگر در مدرسه شوق زندگي کردن بوجود آيد خود به خود اثرگذار بر جامعه خواهد بود. انسان هاي شاد زندگي خود را تحت کنترل دارند، مسئوليت پذيرند، هدفمند هستند، ديد مثبت به زندگي دارند، آينده نگر و اميدوارند و در مقابل مشکلات و سختي ها از پاي نمي نشينند. برای دست یابی به تحقق آرمان های مربوط به شاداب سازی مدارس باید تحولات جدی در نگرش مدیران و مسئولان نظام آموزش و پرورش ایجاد نمود. در واقع شاداب سازی مدارس را باید در ابعاد ظاهری و ابعاد معنوی جستجو کرد.
- خانواده :شادی و نشاط یکی از ضرورت هایی است که میتواند به پویایی و سرزندگی جامعه منجر شده و با ایجاد خلاقیت و انگیزه در میان افراد به پیشرفت جامعه کمک رساند.اولين نهادي است كه انسان در آن رشد مي كند و تأثير مستقيم بر اعمال و رفتارها و نگرش ها و طرز تلقي هاي فرزندان دارد. برخي خانواده ها عموماً دنيا را مكاني قابل اعتماد، منظم، پيش بيني پذير، قابل مهار مي بينند. آن ها خود را با كفايت مي شمارند، ساير خانواده ها اطراف خود را محيطي خطرناك، نااستوار و متزلزل، غيرقابل پيش بيني مي انگارند كه خطر بالقوه در آن وجود دارد. بنابراين ديدگاه خانواده و رفتار اعضاي خانواده بر كودكان تأثير فراوان دارد.
– مدرسه شاد و با روح :مدرسه نیز خود از یک روح سرشار برخوردار است،این موضوع به ندرت مورد تایید قرار می گیرد،و در عوض مدرسه به صورت یک ماشین و یا یک کارخانه شناخته شده است.در مدرسه می توان دانه جست وجو گری و پرسش را در زمین فکر و اندیشه نسل کوچک و کم سال کاشت تا این دانه رشد کند،همراه او بزرگ شودوزندگی بزرگسالی او را از زود باوریها،ساده اندیشی ها،بی دقتی ها، تقلیدها ،پیروی هاو باری به هر جهت گذراندن ها نجات دهد.درعوض او را انسانی متفکر،منطقی،فکور،اندیشمند،علت جو ،هدفدار،خواهان حقیقت بار آورد.هیچ نسخه ای برای توسعه و پرورش مقدس و یا یک مدرسه شاد و با روح و سرزنده وجود ندارد به هر حال ما میتوانیم شرایطی را به وجود آوریم تا اجازه پرورش روح را بدهد و ایجاد نشاط نماید.روشهایی برای فعال کردن مدرسه و کلاس ارائه میشود امید است که این روشها باعث شود شوق و انگیزه ی بیشتری در دانش آموزان بوجود آیدو نشاط بیشتری احساس شود.مدرسه موقعيتي فراهم مي كند تا دانش آموزان بتوانند فارغ از دغدغه هاي بزرگ سالانه، زندگي را بازي و تمرين كنند و كم كم آماده شوند تا در زمين واقعي زندگي به اجرا درآورند.داشتن مدارسی شاد و مفرح نیازمند هزینههای سنگین نبوده و انجام اقدامهای لازم در راستای موارد فوق با درایت و مدیریت صحیح با حداقل بودجه و امکانات انجام شدنی است. میتوان به اشکال مختلف شادابی و طراوت را به کودکان و نوجوانان این مرز و بوم هدیه داد تا در نهایت جامعهای شادتر، سرزندهتر و خلاقتر داشته باشیم. کودکان امروز حاملان برنامههای توسعه در آینده هستند. هزینههایی که برای آنها متحمل میشویم، به منزله سرمایهگذاریهای بلندمدتی است که در آینده به بار خواهد نشست.
دانشآموزان مهمترین رکن نظام آموزش و پرورش هر کشوری محسوب میشوند.
عواملی که میتواند این سرمایه ملی را برای رشد بهینه و کیفی آماده سازد، مهارتهای رفتاری است که در محیط آموخته میشود نه فقط محفوظات علمی.
مدارس تامینکننده نیروی کیفی جامعهاند و نه فقط تامینکننده کمیتی از خیل عظیم نیروی انسانی که بهعنوان تحصیل کرده روانه جامعه میشوند. پس شناسایی و ایجاد زمینه برای رشد خصایل ممتاز بشری، اولین دغدغه دست اندرکاران تعلیم و تربیت در کلیه فعالیتهای علمی یا فرهنگی است که باید با تمام وجود خود را وقف ایفای این وظیفه سنگین کنند.
نشاط و شادابی در مدرسه باعث رشد و تکامل همه ابعاد وجودی یک دانشآموز در بعد جسمانی، شناختی، عاطفی، اخلاقی و معنوی میشود. چنانچه یک بعد از این ابعاد دچار صدمه شود و یا مورد غفلت و فراموشی قرار گیرد، دانشآموز به تواناییها و شایستگیهای کامل دست نخواهد یافت.
این وظیفه مسئولین تعلیم و تربیت است که شرایطی را فراهم آورند تا تمام نیازهای او تامین شود.
شاد زیستن برای کودک به همان اندازه مهم است که تغدیه خوب، محبت کردن و حفاظت از او اهمیت دارد، زیرا سلامت روحی و روانی و فیزیکی و جسمانی او را تامین میکند.
نرخ شادی و خنده در مدارس ما بسیار پایین است. میزان شیوع خنده و توسعه فضای فرح بخش در آموزشگاهها مورد بیمهری قرار گرفته است.
در جامعه و مدرسه فاقد شادی، سخنگفتن از شادی قدری مشکل خواهد بود. یکی از مشکلات هر جامعه غفلت از شادی و نشاط و در نتیجه افزایش بیماریهای مختلف روانی از قبیل اضطراب و افسردگی است. با شادی و نشاط زندگی معنا پیدا میکند و در پرتو آن دانشآموزان خصوصاً در دوران نوجوانی و جوانی میتوانند خود را ساخته و قلههای سلوک و پلههای ترقی را چالاکانه بپیمایند. جامعه زنده و پویا جامعهای است که عناصر شادیآفرین در آن فراوان باشد.
در گذشته بهنظر میرسید که وظیفه آموزش و پرورش تولید عدهای فارغ التحصیل است که فقط بتوانند امرار معاش کنند اما چنین مینماید که در قرن جدید نظامهای آموزش و پرورش این مرحله را پشت سر گذاشته و سرلوحه تعلیم و تربیت در یک جمله خلاصه شده است؛ « شوق زندگی کردن را به دانشآموزان بیاموزیم». پس باید معتقد باشیم که درحقیقت رشد پایدار ما در گرو شادی پایدار است.
در بند ۱۲ آیین نامه اجرایی مدارس مصوب ۱۳۷۹ شورایعالی آموزش و پرورش در تبیین وظایف مدیران مدارس چنین آمده است:
یکی از وظایف مدیران مدارس فراهم کردن شرایط لازم برای جلوگیری از خستگی مفرط دانشآموزان از طریق:
۱) نظارت مستقیم بر فعالیتهای آموزشی و پرورشی مدرسه
۲) نشاط آور ساختن محیط مدرسه و استفاده از روشهای مناسب تشویق
« معلمین میبایست توان خوشایند کردن، سالمتر کردن و بارورتر کردن محیطهای آموزشی را کسب کنند». پس باید بکوشیم تا عشق، جرأت، ایمان، امید و اعتماد، اعتدال در کارها و نشاط و پویایی در کار و رفتار و را در خویشتن، همکاران، خانوادهها و کودکان و نوجوانان گسترش دهیم و با هم شادی و سلامت به ارمغان آوریم و برای سعادت بشر تلاش کنیم و این شعار حیات بخش را سر دهیم که؛
نوبت کهنه ان درگذشت
نو انیم و این بازار ماست.
مدارس و محیط های آموزشی كه به نوعی خانه دوم برای فرزندان ما به شمار می آیند، نیازمند فضایی شاد و نشاط آفرینند؛ فضایی كه در كنار ایجاد علاقه مندی بیشتر دانش آموزان به محیط آموزشی، بستر بروز خلاقیت ها خواهد شد.در شرایطی که بیشتر خانههای شهری تبدیل به آپارتمانهای کوچک و به دور از فضاهای بازی شده است، حداقل کاری که میتوان برای تامین بهداشت جسمی و روحی كودكان و نوجوانان داشته باشیم، ایجاد فضای شادیبخش در مدرسه است.دانشآموزان چندین ساعت از روز را در مدرسه میگذرانند و اگر فضاسازی مناسبی در مدارس انجام شود، به شاد زیستن فرزندان خود کمک کردهایم.
شاداب سازی مدارس را باید در ابعاد ظاهری و ابعاد معنوی جست و جو کرد. همچنین برای دستیابی به تحقق آرمانهای مربوط به شاداب سازی مدارس باید تحولی جدی در نگرش مدیران و مسئولان نظام آموزش و پرورش ایجاد شود.براى این که سلامت جسمانى و روانى کودکان، دانشآموزان، اطرافیان و خودمان حفظ شود، باید سعى کنیم با شناسایى عوامل مؤثر بر شادى، موجبات تقویت عوامل مثبت و تقلیل عوامل منفى مؤثر بر شادى را فراهم کنیم.
از آن جا که شادى بزرگترها عامل مؤثر در شادى و نشاط کودکان است و اولیا و مربیان غمگین نمى توانند فرزندان و دانشآموزانى شاد تربیت کنند، با ارائه نظام اعتقادى درست براى دستیابى به شادى، مى توان به افزایش شادى در میان افراد جامعه کمک کرد. به این ترتیب مردم مى توانند تغییرى مثبت در زندگى خود به وجود آورند، احساس پیشرفت و لذت در زندگى داشته باشند و به شادى دائمى دست یابند و فقط در این صورت است که مى توانند شادى را در وجود فرزندانشان نیز پرورش دهند.
سیراب نشدن فرزندان از محبت و عاطفه کافی، بی تعادلی روحی و روانی را بهدنبال دارد. ناآشنایی خانوادهها با روشهای مؤثر تعلیم و تربیت را میتوان با آموزش احساس مسئولیت در برابر خود، خانواده، واقع بینی همراه با نگرش مثبت، تقویت روحیه همکاری و کار گروهی، آموزش مهارتهای زندگی، تقویت مهارت ادراکی و. به کمک تمامی دستاندرکاران محیط آموزش تا حدود زیادی حل کرد تا در نهایت محیطی شاداب و البته قانونمند ایجاد شود و فرزندانی مفید، هدفمند و کاربردی پرورش یابند.
مدارس، تامینکننده نیروی کیفی جامعهاند، نه فقط تامینکننده تعداد زیادی نیروی انسانی که بهعنوان تحصیل کرده، روانه جامعه میشوند. پس شناسایی و ایجاد زمینه برای رشد خصایل ممتاز بشری، اولین دغدغه دستاندرکاران تعلیم و تربیت در فعالیتهای علمی یا فرهنگی است که باید با تمام وجود، خود را وقف ایفای این وظیفه سنگین کنند.
نشاط و شادابی در مدرسه باعث رشد و تکامل همه ابعاد وجودی یک دانشآموز در بعد جسمانی، شناختی، عاطفی، اخلاقی و معنوی میشود. چنانچه یک بعد از این ابعاد دچار صدمه شود، یا مورد غفلت قرار گیرد، دانشآموز به تواناییها و شایستگیهای کامل دست نخواهد یافت.
شاد زیستن برای کودک به همان اندازه مهم است که تغدیه خوب، محبت کردن و حفاظت از او اهمیت دارد. زیرا سلامت روحی، روانی و جسمانی او را تامین میکند.
میزان شادی و خنده در مدارس ما بسیار پایین است. در مدرسه خالی از شادی، سخنگفتن از شادی قدری مشکل خواهد بود. یکی از مشکلات هر جامعه، غفلت از شادی و نشاط و در نتیجه افزایش بیماریهای مختلف روانی از قبیل اضطراب و افسردگی است. زندگی با شادی و نشاط معنا پیدا میکند و در پرتو آن دانشآموزان به ویژه در دوران نوجوانی و جوانی میتوانند پلههای ترقی را بپیمایند. جامعه زنده و پویا جامعهای است که عناصر شادیآفرین در آن فراوان باشد.
در گذشته بهنظر میرسید که وظیفه آموزش و پرورش، تولید عدهای فارغ التحصیل است که فقط بتوانند امرار معاش کنند، اما چنین مینماید که در قرن جدید نظامهای آموزش و پرورش این مرحله را پشت سر گذاشتهاند و سرلوحه تعلیم و تربیت در یک جمله خلاصه شده است: «شوق زندگی کردن را به دانشآموزان بیاموزیم». پس باید معتقد باشیم که درحقیقت رشد پایدار ما در گرو شادی پایدار است.
در آموزش و پرورش مدرن، افزون بر مهارتهای خواندن، حساب کردن و نوشتن، نیازهای جدیدی در قالب کسب مهارت زیستن و حل مسأله و چگونگی رویارویی با چالشهای هزاره سوم مطرح شده است. هرگونه ارتباط و تعلیمی که بدون روح تحرک، پویایی و شادی باشد، به شکست منتهی میشود.
- استفاده از روش هاي مناسب تشويق و تنبيه
-ترغيب دانش آموزان به فعاليت هاي گروهي
- استفاده از روش گردش علمي و نمايشنامه اي
- اختصاص بخشي از کلاس به گفتن لطيفه
- استفاده از موسيقي سر کلاس درس در موقعيت مناسب
- خواندن قصه ها وداستان هاي جالب و دوست داشتني براي دانش آموزان درکلاس درس انشاء،دینی،ادبیات و.
برای بهره گیری مناسب از شرایط و امکانات برای ظهور استعدادها و خلاقیت های نوجوانان باید تحولات جدی در نگرش مدیران و مسوولان نظام آموزش و پرورش ایجاد کرد چرا که در تعریف مدیریت به عنوان یک رشته علمی «فرایند به کارگیری موثر و کارآمد منابع مادی و انسانی در برنامه ریزی و سازماندهی - بسیج منابع و امکانات و هدایت و کنترل است برای دستیابی به اهداف سازمانی و براساس نظام ارزشی مورد قبول صورت می گیرد.»مدیر وظیفه دارد با هماهنگی و اتخاذ تصمیمات پیش برنده ای که براساس مقررات و اصول پذیرفته شده در نظام ارزش ها شکل می پذیرد حیات مادی و معنوی سازمان و افرادش را تدارک ببیند و یک مدیر آموزشی مسوولیتی بس اساسی تر و مهم تر بر عهده دارد، چرا که با روح و روان و جسم کودک و نوجوان سر وکار دارد و بالندگی جامعه و جوانان امروز و سرافرازی و اقتدار فردای آنان به حرف و شعار تنها پیش نمی رود. برخورداری از نسلی جوان و کارآمد و اصرار در به کارگیری مناسب جوانان در چرخه کار و فعالیت های جامعه و پذیرش مسوولیت از سوی آنان در فردایی نه چندان دور می تواند بسیار کارساز و اثربخش باشد. واضح است که انجام چنان ماموریت مهم به آسانی محقق نمی شود و رشد تعالی آنان به تصادف حاصل نمی شود. باید نوجوانان و جوانان را به خوبی بشناسیم و از جامعه و شرایط دیروز و امروز و فردای آنان درک درستی داشته باشیم، راه ها و روش های مناسب علمی و پیش برنده برای مجهز نمودن آنان به تربیت دانایی و توانایی و مهارت یابی را فرا بگیریم.
شکوفایی خلاقیت و موفقیت تحصیلی در دانش آموزان در تمامی مقاطع تحصیلی از موضوعات مهمی است که تحت تأثیر عوامل مختلفی قرار داردو قطعا نشاط و شادکامی باعث میشود ذهن انسان پویا، زبانش گویا وخلاقیت و استعدادش شکوفا گردد. در مدارس پویا، امید به زندگی، موفقیت و کنجکاوی، شادی و طراوت تحصیلی، برانگیزنده و تحقق دهنده استعدادها و نیازهای فطری و مقتضیات آتی دانش آموزان است. در گذشته هدف آموزش و پرورش تربیت عدهای فارغالتحصیل بوده که فقط بتوانند امرارمعاش کنند. ولی در قرن جدید آموزش و پرورش به این نتیجه رسیده است که سرلوحهی تعلیم و تربیت در یک جمله خلاصه شده است: «شوق زندگی کردن را به دانش آموزان بیاموزیم». در حقیقت رشد پایدار ما در گرو شادی پایدار است از طرفی نباید از تأثیر شادی و نشاط بر یادگیری دانش آموزان غافل شد، بنابراین لازم و ضروری است که این شادی در مدارس ایجاد و مدیریت شود. این را نباید فراموش کرد که جامعهی علمی زنده و پویا، جامعهای است که عوامل شادی در آن فراوان باشد و در برنامهریزیهای آموزشی نظامهای مختلف آن، راهکارهایی جهت شادابی و نشاط دانشآموزان طراحی و تنظیم گردد.
به نظر میرسد ،برای بشر داشتن نشاط و روحیه شاد مهمترازغذاوخواب است.بچه هایی که فقر نشاط دارند یاد نخواهند گرفت.آیا ملاحظه کرده اید که انسان با چه شور و عشقی به دست ساخته خود مینگرد؟
خداوند نیز هنگامی که بشررا آفرید با عشق از روح خود در آن دمید و فرمود: "فتبارک ا.احسن الخالقین" این یکی دیگر از روشهایی است که برای فعال کردن کلاس ارائه میشود،تلاشی که دانش آموزان برای خلق کارهای جدید و متفاوت از دیگران به کار میبرند احساس توانمندی را به آنها القا میکند و از این راه به خودباوری و شکوفایی میرسند.در واقع،معلم زمینه سازی میکند ودانش آموزان اندیشه ورزی و سپس اندیشه خود را به صورت کار عملی متجلی میکنند و به کمک این روشها کارآیی معلمان برای تفهیم مطالب درسی بیشتر میشود.امروزه،وظیفه معلمهای عزیز ایجاد انگیزه یادگیری و تسهیل یادگیری است و بطور کلی یادگیری پدیده ای است که خود شخص بایدانجام دهد که همین عامل باعث رشد وشکوفایی و خلاقیت وایجادانگیزه وشور ونشاط در روحیه دانش آموزان خواهد شد.
د)رعایت بهداشت:
تمیز بودن محیط مدرسه، کلاس ها، راهرو و سالن ، بوفه مدارس و در کل بهداشت فردی و اجتماعی،
درباره این سایت